NIEUWE
Nieuws- en Advertentieblad
voor de Provincie Utrecht.
No- 9
Woensdag 29 Januari 1908.
Z*vaa~eD~cierti£»te jaargang.
VERSCHIJNT WftENSHAG EN ZATERDAG.
VOLKSVOEDING
Plaatselijk Nieuws.
Amersfoortsdie Courant
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden met Zondagsblad 0.75;
Franco per post door het geheele Rijk 1.
Afzonderlijke Nnmmers 3 Cent.
Ingezonden stnkken in te zenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
Uitgever G. J. SLOTHOUWER.
Bureau: Langeatraat 77. Telephoonn». 69.
ADVERTENTIËN:
Van 16 regels f 0.50; iedere regel meer 7'/, Cent.
Advertentiën viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend.
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte
Van de hand van Dr. Staal, arts
te Utrecht en Mej. De Holl, onder
directrice van de Huishoudschool al
daar, is een brochure uitgegeven over
Volksvoeding, welk geschrift zeker in
ruimen kring bekend gemaakt mag
worden.
leder is overtuigd van het groote
nut eener goede voeding; zonder deze
lijdt de gezondheid en verminderen
werkkracht en weerstandsvermogen
tegen ziekte. Om gezond te blijven
moet het lichaam zoo gevoed worden,
dat het dagelijks zoo veel verkrijat
als noodig is om aan alle eiscben
te voldoen, die daaraan gesteld worden
Een goede voeding speelt een zeer
belangrijke rol, het huiselijk leven
wordt door haar veraangenaamd en
bet welvaren van een huisgezin is
voor een gr oot gedeelte van een goeden
maaltijd afhankelijk. Een goede en
goed toebereide voeding biedt een
kraclitigen steun tegen het alcohol
misbruik en de noodlottige gevolgen
daarvan.
De bereiding van een maaltijd mag
door een huisvrouw nooit als bijzaak
beschouwd worden. De huisvrouw,
die aan deze bereiding behoorlijke
zorg besteedt, vervult hieibij een be
langrijk deel van hare moeilijke
taak.
Een goede voeding moet voldoen
aan de volgende eischen
lo. De voeding moet goed gekozen
en goed toebereid zijn.
2o. De voeding moet smakelijk zijn.
want onsmakelijkheid verwekt afkeer
en vermindert den eetlust.
3o. De voeding moet eenvoudig zijn.
4o. De voeding moet afwisselend
zijn. Alleen door afwisseling in de
spijzen is bet mogelijk iederen dag
de noodige hoeveelheid te gebruiken.
Uit een geldelijk oogpunt is het aan
te bevelen, dat de voeding zoo goed
koop mogelijk is, mits steeds vol
doende.
De geringe kennis der voedings
middelen maakt het voor velen moeie-
lijk hunne voeding naar behooren
samen te stellen
Bij beperkte middelen is het nood
zakelijk te weten, welke goedkoope
voedingsartikelen eene goede voedings
waarde hebben.
Deze voedingsstoffen zijn:
•lo. Eiwitstoffen (ook eiwit genaamd,
niet te verwarren met bet wit van
een ei, dat behalve eiwitstoffen nog
andere bestanddeelen bevat.
2o. Suiker en zetmeelstoflen.
3o. Vetten.)
4o. Zouten.
5o. Geurstoffen, waardoor de voe
dingsmiddelen hunnen geur en smaak
verkrijgen.
6o. \\ater, waardoor het vocht
verlies, dat ons lichaam geregeld lijdt,
wordt hersteld. De meeste voedings
middelen bevatten water.
"inmaakt, dat een persoon
dagelijks 118 gram eiwitstoffen, 56
gram vetten en ongeveer 500 gram
suiker en zetmeelstoffen gebruikt,
indien althans niet de voeding door
geldelijke of andere oorzaken beperkt is
Geen enkel voedingsmiddel is ge
schikt om als eenig voedsel Ie dienen.
Goede voedingsmiddelen zijn de ver
schillende melksoorten. Zoetemelk
bevat eiwitstoffen, suiker, zetmeel
stoflen en vetten, terwijl de karne
melk en de lang niet genoeg te waar-
deeren taptemelk, die veel goedkooper
is zich hoofdzakelijk door een ge
ringer vetgehalte onderscheiden.
Het spreekt van zelf, dat de uit
melk bereide kaas eveneens een goed
voedingsmiddel moet zijn. Eveneens
goede voedingsmiddelen, maar veel
duurder zijn de eieren (eiwit en vet
bevattend) en de vleeschsoorten (even
eens eiwit en vet bevattend) zooal-
rundvleesch, varkensvleesch, schapen-
vleescb, worst, rookvfeesch, ham, enz.
Volkomen hieraan gelijk, maar veel
goedkooper, is het paarden vfeosch,
waartegen ongelukkig een tegenzin
bestaat, die geen dengdelijken grond
heeft. Paardenvleesch is even voed
zaam en even gemakkelijk verteer
baar als rundvleesch.
Visch is eveneens goede voeding
(schol, bot, scbelvisch). Sommige
vischsoorten, bevatten bovendien veel
vet b. v. haring en bokking, terwijl
zoutevisch en vooral stokvisch uit
munten door een zeer groote hoe
veelheid eiwitstoffen.
Spek wordt gewoonlijk om zijn
groote vetgehalte gebruikt. Toch be
vat het nog een hoeveelheid eiwit
Uitsluitend uit vel beslaan reuzel,
boter en margarine. De goede soor
ten van maigarine staan in voed
zaamheid met boter gelijk. De plant
aardige voedingsmiddelen zijn veel
goedkooper dan de vleeschsoorten.
Zij bevatten suiker en zetmeelstoflen
in groote hoeveelheid. Eiwten en
boonen bevatten veel eiwitstoffen.
Andere goede plantaardige voedings
stoffen zijn: lijst, giuilen, graan eri
meelsoorten (brood, paimekoekeii,
bavennout enz.) Aardappelen bevat
ten weinig en een niet onbelangrijke
hoeveelheid suiker- en zetmeelstoffen.
Groenten en vruchten hebben een
zeer geringe voedingswaarde, omdat
zij htast geen eiwit bevatten.
Suiker heeft een groote voedings
waarde, maar kan wegens deu hoo-
gen prijs niet algemeen gebruikt
worden.
Genotmiddelen gebruiken wij allen
om den aangenamen smaak of geur
en niet om de voedingswaarde. Bouil
lon heeft slechts een geringe voe
dingswaarde, soep natuurlijk veel meer.
Thee en koffie hebben geen voe
dingswaarde cacao en chocolade slechts
zeer weinig.
Matigheid is aan te bevelen bij het
gebruik van specerijen (peper, mos
terd, kruidnagelen) enz.
Nog meer moet op matigheid aan
gedrongen worden bij het gebruik
van alcoholische dranken: (wijn, bier,
sterkendrank).
Een middel tegenwoordig veel in
plaats van suiker gebruikt is saccha
rine, die echter geheel zonder voedings
waarde is.
Uit dit alles blijkt dat de verschil
lende voedingsmiddelen van^ongelijke
waarde zijn en dal men alleen door
eene veisiandige keuze kan zorgen,
dat dagelyks de gebruikte voedings
middelen bij elkaar zóóveel bevatten
als ons lichaam noodig heeft. Het
behoeft wel niet gezegd te worden,
dat alleen frissche spijzen mogen
worden gebruikt. Hierover zal ons
reuk orgaan we) beslissen.
Door de Vereeniging „Handel en
Nijverheid" is het navolgend adres aan
den gemeenteraad gezonden:
AMERSFOORT, Januari 1908.
Geeft met verschuldigden eerbied te
kennen de Vereeniging „Handel en Nijver
heid", goedgekeurd bij Koninklijk besluit
van 3 Maart 1902, No. 35,
dat bij haar is ingekomen van de in
de vergadering van 15 Juni 1906 ingestelde
markt-commissie, eene weerlegging van
het advies van Burgemeester en Wet
houders aan den Raad der Gemeente
Amersfoort in zake het door de Vereem
ging ingezonden markt-rapport, met het
verzoek, dit aan den Raad uoor te zenden,
aan welk verzoek zy bij deze voldoet.
't Welk doende, enz.
Het bestuur van de Vereeniging
Handel en Nijverheid,
S. J. VAN DUINEN,
Voorzitter.
J. VAN DER WAL KZN.,
Ie Secretaris.
Aan
den Raad der Gemeente
Amersfoort.
EdelAchtbare heeren,
Met veel teleurstelling namen wij kennis
van het advies van Burgemeester en Wet
houders der Gemeente Amersfoort be
treffende het rapport der Vereeniging
„Handel en Nijverheid" tot veroeiering
van het marktwezen, te meer, omdat
de gronden, waarop de gegeven adviezen
rusten, o.i. niet afdoende zijn.
Daarenboven vallen de plannen tot ver
betering van een gedeelte van het markt
wezen, waarvan Burgemeester en Wet
houders meenen zelf omtrent de uit
voering van die plannen met gunstig te
kunnen adviseeren.
Waar de zaak van zeer veel belang
is, willen wij trachten de beschouwingen
van Burgemeester en Wethouders te
wederleggen en willen daarom het advies
op den voet volgen.
lederen werkdag markt, enz.
Niet geheel juist is het, dat wij iederen
werkdag markt willen. In ons rapport,
pagina 8, schrijven wij: „als de markt
hallen gereed zijn, zouden wij de volgende
marktregeling aan Burgemeester en Wet
houders in overweging willen geven".
Een belangrijk verschil dus met „willen".
Afgescheiden hiervan zien wy de on
mogelijkheid van een dageiijksche markt,
in goede markthallen, niet in. In drukke
tijden wordt hier nu al tweemaal groen-
tenmarkt gehouden, en wat is tegen een
dageiijksche markt van producten van
voor iederen stand dageiijksche behoeften
Den Hof als ruim plein behouden.
De noodzakelijkheid van behoud van
den Hof als ruim plein achten wij ge
zocht door verwijzing naar andere (Burge
meester en Wethouders bedoelden na
tuurlijk: groote) steden.
Daar waar het in overbevolkte, be
dompte buurten geschiedt om frissche
lucht aan te brengen, is het juist; maar
is dat argument geldende voor onzen Hof
met zijn betrekkelijk lage huizen en hemels
breed ongeveer 500 M. van den rand der
stad Daarbij benemen de door ons voor
gestelde lage hallen den Hof de lucht niet.
En waarvoor behoud als ruim plein?
Slechts op marktdagen is dat plein be
volkt; al de andere dagen stil en ledig.
Omdat de stad zich uitbreidt? Zeker;
maar die breidt zich niet uit naar de
zijde van den Hof.
De werkelijke oppervlakte van den Hof
wenschen wij te behouden, te vergrooten
zelfs.
Wij wenschen niets anders dan den
Hof meer dienstbaar te maken voor het
eenige doel, waarvoor hij op 'toogenblik
dient, als marktplein.
Wij wenschen dat marktplein meer
aan de eischen van het vermeerderende
en moderne marktverkeer dienstbaar te
maken.
Ingekomenantwoordenvanól Gemeenten.
By de mededeeling, dat in de 51 Ge
meenten waarvan antwoord inkwam, geen
overuekte markten bestaan, zijn Burge
meester en Wethouders niet volledig.
Zy hadden er bij moeten voegen, dat op
onze vraag daaromtrent 24 Gemeenten
zich beslist voor overdekte markten en
geen enkele zich er tegen heeft verklaard.
De wenschelykbeid van overdekte mark
ten wordt dus niet alleen door ons, maar
ook elders ingezien.
De tuinbouw, die nog slaapt.
Moet iemand of iets, dat slaapt, dan al
tijd doorslapen? Wy raden aan nog
eens aandachtig te lezen, wat wy schreven
m onze Memorie van toelichting omtrent
den tuinbouw voor deze omstreken.
Zoo iemand wil weten wat de Neder-
landsche tuinbouw beteekent en wat er
voor gedaan wordt, hij leze „Verslagen
en mededeelingen van de Directie van
den Landbouw" 1907, No. 3 (door het
Departement van Landbouw, Handel en
Nyverheid voor slechts f0.50 verkrijg
baar gesteld) om den tuinbouw voor te
lichten en waar ze slaapt, wakker te
schudden. Hij leze óok wat onlangs
omtrent den tuinbouw in de Tweede
Kamer gesproken is. Hij feze „Veldbode"
li Januari 1908. De pas lot stand ge
komen Centrale Nederlanusche Tuinbouw-
vereeniging wijst ook op den opbloei en
toekomst van den Nederlandschen tuin
bouw.
En de hooge Regeering? Hoe gaat zij
voor met het steunen van den tuinbouw.
En Burgemeester en Wethouders willen
ondanks dat alles geen enkele handreiking
doen. En toch onze overal beschutte
omstreken, het kiein-giondbezit. alles is
aangewezen voor den tuinbouw.
Tot ontwikkeling hiervan zijn noodig:
een goede marktgelegenheid, leiding en
voorlichting. Amersfoort, als centrum
van spoorwegverkeer, bezit reeds zijn
goedkoope afvoerwegen.
Marktgelden.
Burgemeester en Wethouders vreezen
mislukking der groentemarkt tengevolge
van de door ons voorgestelde minieme
marktgelden. Wy willen twee voor
beelden geven, waar het niet mislukt.
Boerenbond en Pomologische Vereeni
ging houden te Maastricht geheel vrij
willige markten, die bloeien. Deze leggen
zichzelven de volgende marktgelden op:
Eieren (mijn) 6 cent per 100 itulu
Boter (mijn) 1 K.G.
Ooftmtrkt 6 pCt. van de waarde
Om voorstel is
60 pCt. minder
Gclyk
160 pCt. minder
Markt en groentenhal Utrecht.
Afslag: ooft, groenten en fruit, markt-
rechten en 4van de bruto opbrengst.
Goede gelegenheid voor beestenmarkt
(koeienmarkt bedoelden Burgemeester en
Wethouders) en tóch geen aanvoer.
Met verwijzing naar de beestenmarkt
alhier, als bewijs dat goede markten niet
immer producten en handelaren brengen,
hebben Burgemeester en Wethouders geen
gelukkigen greep gedaan.
Voor een goede veemarkt is in de eerste
plaats noodig een groote veestapel. Burge
meester en Wethouders weten, dat de
omgeving van Amersfoort daar met op
kan bogen.
Wanneer wij de kaart voor ons leggen,
dan zien w«, dat ongeveer in de helft
der omgeving geen vee wordt gehouden
of gehouden kan worden.
De andere helft bestaat zeker voor uit
bouwland.
Uit de noordelijker gelegen polders
trekt de van ouds bekende Nykerker-
markt, het vee, en het weinige dat er
overblijft, gaat naar de groote centrale
markt voor de provincie n.l. Utrecht,
omdat de verkoopers daar vinden koopers
voor alle kwaliteiten.
Hoe zal het nu mogelijk zyn, dat te
Amersfsoort een belangrijke veeaanvoer is?
Evenals te Utrecht een centrale vee
markt is, kan Amersfoort een centrale
markt worden voor producten die de
omgeving wel kan leveren, namelijk van
land- en tuinbouw en pluimvee.
Onze bezivaren tegen de andere markten.
Burgemeester en Wethouders bedoel
den hiermede de door ons betitelde markt
voor alles.
Men leze hierover wat in ons rapport
op pagina 8 geschreven is. Of beter nog,
men informeere bij belanghebbende win
keliers, welke schade deze vry van be
lasting zjjnden, aan onze wel belasting
betalende neringdoende berokken. By
juiste informaties zouden Burgemeester
en Wethouders zeker tot de slotsom ge
komen, zyn, dat wy daarover nog wel
wat meer hadden kunnen schrijven.
Verplaatsing der varktnsmarkt.
Wat die verplaatsing betreft, door als
mogelijk voor te stellen de oude Var-
kensmarkt met boomen te beplanten,
ontkennen Burgemeester en Wethouders
niet de wenschelykheid van schaduw op
eene varkensmarkt. En nu zoude men
meenen, dat Burgemeester en Wethouders
het met ons eens zijn, daar wij voor
stellen: verplaatsing naar'het schaduw
rijke Havik-
Niets daarvan. Burgemeester en Wet
houders geven in overweging, de oude
Varkensmarkt met boomen te beplanten,
die eerst na jaren schaduw zullen geven.
Den stillen Hof willen Burgemeester
en Wethouders als ruim plein behouden
en op de drukke Varkensmarkt het ver
keer door planten van boomen belem
meren.
Verontreiniging der grachten.
Het spreekwoord zegt „Voor iemand
die verkeerd wil wezen helpt de beste
bril niet". Willen wij het stroo en de
mestdeelen, die de varkensmarkt achter
laat, in de gracht spoelen In een streek
waar de mest van zóo groote behoefte is?
Neen, heeren, wij willen eerst de markt
netjes, zeer netjes zelfs, laten vegen en
wai dan overblijft, wegspoelen. Wy stellen
daarmede niet iets „niemals dagewesenes"
voor, al geschiedt het hier niet, misschien
omdat klachten daarover Burgemeester
en Wethouders nimmer hebben bereikt.
Afspoelen na afloop der markt geschiedt
o. a. te Utrecht, Gouda, Zwolle, Leeu
warden en Alkmaar.
Ter overtuiging leze men de verslagen
van den Reinigingsdienst in die Gemeenten.
Vischafslag.
Indien wy den ouden vischafslag te
weinig eer bewezen, Burgemeester en
Wethouders wederleggen het. Omtrent
geschikte plaats kan men van oordeel
verschillen, maar het door ons voorge
stelde, by de omgeving passende mooie
gebouwtje (voor vischafslag zie men de
teekening) ontsiert het Plantsoen bij den
Koppel niet. Uit practisch en hygiënisch
oogpunt is er in de stad maar een plaats
voor een vischafslag: d. i. aan de Beek
by de Eem.
Dageiijksche vischmarkt, Kortegracht.
Van een dageiijksche Vischmarkt op de
Kortegracht spreken wy in ons rapport
niet. Wy spreken van die markt na de
clausule„de algemeene weekmarkt wordt
gehouden op Vrydag"
Bij nauwkeuriger lezing hadden Bur
gemeester en Wei houders moeten weten,
dat wij daarmede bedoelden de vjsch-