NIEUWE
Nieuws- en Advertentieblad
voor de Provincie Utrecht.
DE „ILA"
Schetsen uit ie rechtzaal.
No. 58.
Woensdag 21 Juli 1909.
Acht-eri-dertigste jaargang.
VERSCHIJNT WOENSDAG EN ZATERDAG.
BUITENLAND
FEUILLETON.
Amersfoortsclie Courant
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden met Zondagsblad 0.75;
Franco per post door het geheele Kijk f 1.
Afzonderlijke Nummers 3 Cent.
Ingezonden stukkenin te zenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
Uitgever G. J. SLOTHOUWER.
Bureau: Langestraat 77. Telephoonn». 69.
ADVERTENTIËN:
Van 16 regels 0.50; iedere regel meer Tl, Cent.
Advertentiën viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend.
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte.
De "internationaleLuftschiffahrtaus-
stellung," hier kortweg "Ha genaamd,
welke voor eenige dagen hier geopend
is, mag beschouwd worden als 't pro
duct van het streven, den wereld te
toonen welke vorderingen men de
laatste jaren gemaakt heeft in de
vliegkunst en bestuurbaarheid der
luchtschepen.
Dat deze op zich zelf reeds zoo
belangrijke tentoonstelling te Frank
furt a/Main gehouden wordt, kan niet
anders dan gunstig op 't welslagen
ervan werken.
Frankfurt toch, bekend als een der
fraaiste steden van Europa en omgeven
door een gordel van druk bezochte
badplaatsen, zal in 't reisseizoen zeker
een stroom van bezoekers tot zich
trekken.
In tegenstelling met vele andere
tentoonstellingen, die vaak alle reden
van bestaan missen, voorziet deze
tentoonstelling in eene behoefte welke
reeds lang in vele kringen gevoeld
werd. Immers, het gebied der lucht
scheepvaart en vliegtechniek vindt niet
alleen belangstelling in technische en
sportkringen doch ook ver daarbuiten.
De meeste menschen hebben uit
courantartikels en afbeeldingen in
tijdschriften wel reeds eenige indruk
gekregen van de bestaande systemen
van luchtschepen en vliegmachines
doch slechts weinige hebben 't voor
recht gehad enkele dezer machines in
oogenschouw te nemen.
Bovendien is 't aantal al of niet
bruikbare systemen in de laatste jaren
zoo enorm toegenomen dat 't lastig
is ze uit elkaar te houden. Ziedaar nu
de "Ila" om in deze chaos eens orde
te scheppen Hier kan men de ver
schillende machines met elkaar verge
lijken en beter dan op afbeeldingen
de verschilpunten zien, maar bovendien
zal door de te houden proeven en
wedstrijden ook de practische bruik
baarheid blijken.
Verschillende personen zullen hier
door op nieuwe denkbeelden worden
gebracht en door de uitgeloofde prijzen
worden aangespoord tot 't vinden van
verbeteringen.
Want we zijn nog lang niet waar
we wezen moeten, en er valt nog
zeer veel te verbeteren.
Doch het gaat met deze machines
al op dezelfde manier als met de
automobielen. Juist de hooge eischen
die hier aan verschillende onderdeelen
en materialen gesteld worden, leiden
tot 't opsporen van nieuwe stoffen en
't doen van uitvindingen. Doch evenals
ook in de automobieltechniek in 't
begin de gevoelens der verschillende
konstructeurs zeer uiteen liepen, komt
men langzamerhand door vergelijken
tot een bepaald systeem en model.
Voor al deze dingen nu is een
tentoonstelling van zeer groot nut en
zal de vliegtechniek een flinke stoot
in de goede richting geven.
Aan 't welslagen der tentoonstelling
behoeven we dan ook geen oogenblik
te twijfelen.
Als bewijs hoe groot de belang
stelling reeds is, kan dienen dat den
eersten Zondag ondanks 't slechte
weer circa 10000 dagkaarten verkocht
werden.
Behalve de eigenlijke luchtschepen
en vliegmachines bevat de tentoon
stelling ook vele andere artikelen die
hiermee in min of meer nauw verband
staan.
Ook aan vermakelijkheden ontbreekt
't natuurlijk niet, zoo vinden we hier
een Afrikaansch dorp, een Japansche
theetuin, de noodige theaters en ook
de bekende "Marineschauspiele" der
Dusseldorfer tentoonstelling. De be
langstelling voor de tentoonstelling
zal echter nog zeer toenemen als
langzamerhand alle ballons en vlieg
machines zijn aangekomen en vooral
als Zeppelin in Augustus is gearriveerd.
Tegen dien tijd wordt ook op een
keizerlijk bezoek gehoopt.
Wanneer later de eigenlijke wed
strijden en proeven begonnen zijn
hopen we ook hierover de resultaten
te vermelden.
Frankfurt 15 Juli 1909.
Op betrekkelijk jeugdigen leeftijd
(49 j.) is te Londen de beste detec
tive van Scotland Yard, Philip Beague,
overleden. Men zegt dat zijn persoon
door Conan Doyle als model is geno
men voor den detective Sherlock
Holmes. In de laatste 95 jaar zijn
door hem heel wat groote misdrijven
in Engeland opgespoord. Toen bij als
20 jarige jongen uit Southampton te
Londen kwam, zonder eenige ken
nissen en zonder geld, bevroedde hij
zelf even weinig als wie ook dat hij
als politieman carrière zou maken.
Jaren lang slaagde hij er niet in, een
behoorlijke positie te verwerven hij
werkte een tijd als dokwerker en
werd later stuurman op de groote
vaart. Een ongeval maakte het hem
onmogelijk zeeman te blijven en hij
kreeg een betrekking als knecht bij
een geleerde, scheikundige Hier deed
hij velerlei kennis op, welke hem,
met een groote belangstelling in het
opsporen van misdrijven, bracht tot
de keuze van het beroep, dat hem
beroemd zou maken. In 1886 bood
hij zijn diensten bij de Londensche
politie aan en slaagde er in de daders
van een grooten diefstal uit te vinden,
die langen tijd vruchteloos gezocht
waren. Met dit meesterstukje was
zijn loopbaan aangewezen. Hij is het
geweest die de Indische samenzwering,
welke de laatste weken door den
moord op Curzon zooveel van zich
deed spreken, op hel spoor kwam.
Vóór dat hij de draden dezer zaak
verder had kunnen ontwarren, deed
hij in de uitoefening van zijn beroep
een longontsteking op, waaraan hij
ook is gestorven.
Het ongeluk te Berlijn.
Een verschrikkelijke ramp had Zon
dag plaals op een Berlijnsche wieler
baan, waarbij vier menschenlevens
verloren gingen, twintig lieden zwaar,
sommige zelfs levensgevaarlijk en
talloozen lichter gewond werden.
De rennen hadden, een zeer geani
meerd verloop gehad, dat we in som
mige Duitsche bladen nog in kleuren
en geuren verhaald vinden, maar dat,
dunkt ons, onder den indiuk van
hetgeen gevolgd is zelfs den vurigsten
sporilief hebber onverschillig moet
laten.
Het ongeluk geschiedde bij het
laatste nummer, een zooveel-honderd-
kilometer-ren met molor-ganmaking.
Het pleit zou worden beslist tusschen
de renners Contenet, Ryser, Stoll en
Stellbrink.
De eerste had in den beginne de
leiding, maar eensklaps versnelde Stoll,
die een motortandem tot gangmaking
vo^r zich had, zijn tempo. In razende
vaart suisde hij ronde op ronde bet
kleine ovaal-vormige baantje om.
Op het oogenblik dat hij den laatsten
tegenstander, Contenet, zou inhalen,
gebeurde iets verschrikkelijks. Of een
band der motor-machine van Krüger,
Contenet's gangmaker, slipte, dan wel
door welke oorzaak ook, is onbekend,
maar plotseling duikelden gangmaker
en renner over en door elkander en
elkanders machines langs de baan.
Zij kwamen er echter goed af,
evenals degenen, die hen op de hielen
zaten; hun namen vinden we althans
niet in de lijsten van dooden of zwaar
gewonden.
In een ondeelbaar klein oogenblik
na hun val vloog de motor-tandem
van Borgert en Porie, Sioll's gang
makers, over de twee machines. Ver
moedelijk heeft de achterman een
anderen kant willen uitwijken dan de
voorman, waardoor deze het stuur
kwijtraakte, en de machine met de
vaart van een bliksemtrein tegen de
borstwering der tribune werd ge
slingerd. Als een hollend paard had
ze haar berijders toen reeds afge
worpen, die met een grooten boog
door de lucht zwierden en op het
grasveld bewegenloos bleven liggen.
En bet was als steigerde de machine
gelijk een wild dier tegen de borst
wering op; door den scbok en de niet
I onderbroken werking van den motor
werd ze er overheen geworpen en
plofte midden tusschen de dicht-op-
eengepakte toeschouwers neer.
Wat toen gevolgd is laat zich
nauwelijks denken of beschrijven.
Twee vrouwen lagen half verpletterd
onder het zware gevaarte. Met een
dreunenden slag ontplofte de heele
motor; hel-blauwe benzine-vlammen
stegen in zuilen tusschen de toe
schouwers op, verspreidden zich,zetten
het geteerde hout der tribune in
lichtelaaie. Er ontstond een krank
zinnige paniek menschen met branden
de of halfafgeschroeide kleeren vochten
als razende om de nauwe uitgangen
te bereiken.
Toch, terwijl de vlammen steeds
heftiger om zich grepen, waren er
enkelen heldhaftig genoeg om de twee
ongelukkige vrouwen uit haar be
narden toestand te vei lossen. De eene,
een 17-meisje. was een onherkenbaar
lijk; vermoedelijk heeft haar verloofde,
die bij de zwaar gekwetsten is, al
het mogelijke gedaan om haar te
redden. De andere, eene dame van
middelbaren leeftijd, werd nog levend,
maar afgrijselijk verminkt opgenomen
en gaf spoedig den geest. Voorts
verloren nog het leven een twintig
jarige jongeman en een werkman uit
Hannover.
Brandweer en politie waren zeer
spoedig ter plaatse om den omvang
van de ramp verder te beperken. Ook
de te Berlijn zeer goed georganiseerde
dienst tot het verleenen van eerste
hulp bij massa-ongelukken werkt"
uitstekend. In betrekkelijk zeer korten
tijd waren de dooden geborgen en
de zwaargewonden in verschillende
ziekenhuizen onderbracht.
In de Potzdamerstrasze, in welker
nabijheid de wielerbaan ligt, verdiong
zich een ontzaglijke menschenmenigte,
die ernstig zwijgend de voertuigen
met dooden en gewonden zag pas-
seeren.
Onmiddellijk is een ernstig onder
zoek naar de oorzaken van hot ongeluk
Weerzien.
Van een straatorgel.
Ze stond goed te strijken, 't Was
een zwoele dag en de zweetdruppels
parelden haar op 't voorhoofd, zoodat
zij ze telkens met den rug van de
hand moest wegvegen. De damp van
het goed, waar de bout overging,
walmde haar in 't gezicht en op haar
wangen teekenden zich vurige kringen
af. Ze had moeite vol te houdenzou
liefst strijkijzer en plank op zij ge
smeten hebben... De vroolijke klanken
van lentestad drongen tot haar door...
Maar zij perste de lippen opeen en
werkte voort. In de lange, smalle
straat van smakelooze volkswoningen
begon vlak bij Door d'r huis
een orgel te spelen. Jolige wijs,
die haar aan 't neuriën bracht. Er
tintelde dartelheid in haar oogen.
Zinnelijk trekje speelde over het smalle
gelaat van de jonge vrouw. Ze wie
gelde het hoofd heen en weer, op de
maat van het orgelwijsje en liet het
strijkijzer zoo stevig over de onder
rok, waar ze mee bezig was, gaan,
dat een plekje schroeide. Dat kwam
er nu van!... Goed dat Jan 't niet
zag. Die zou weer gaan preeken...
»Niet zoo driftig, Doortjel... Denk er
toch om... Nou is zoo'n kostelijke
rok weer naar de rnaan. Wees toch
verstandig
Ze hóórde 't hem zeggen. De leuke
wijs van het orgel prikkelde baar nu...
Maakte 'r nijdig over dat saaie, zeu
rende, preciese, preekerige van dien
Jan. Maar ze werkte voortSchoon
ze pufte van benauwdheid. Zij herin
nerde zich...
Van nu drie jaar geleden. Toen
moeder en Kee haar gezegd hadden
«Zoek je fortuin maar..." En zij met
kleine Truitje op den arm, 's avonds
gezworven had over straat. Tot ze
niet meer kon. De beenen onder haar
lijf als-verlamden en ze eindelijk, uit
wanhoop, naar oome-Dirk was gegaan,
naar den eenigen broer van moe
der. Naar strengen, stuggen, bekrom
pen, driftigen oom, die met Door d'r
vader nooit iets te maken had willen
hebben,.. Van wien zij wist, die-ie
haar nooit van z'n leven helpen zou...
Na wat met haar gepasseerd was
Maar Truitje zag zoo wit als krijt en
legde het slapensmatte borigerkopje
tegen d'r schouder, alsof het
wurmpje sterven ging... Zij had geen
geld, geen voedsel, geen onderdak.
Toen ze, thuis, daar straks, gezegd
bad: Dan spring ik met 't kind maar
in de gracht... Antwoordde Kee, d'r
zuster: »Dat zou voor ons en voor jou
ook maar 't beste zijn Maar Door
durfde zich niet verdrinken. Ze was
dan naar oome-Dirk geloopen... Stond
in de woonkamer vóór zij 't zelve
recht besefte.
Tante Jaantje zat aan de tafel
en naast haar bet neefje, zestien
jarig joggie, dat in barre strengheid
was grootgebracht en wiens schuw-
gluiperige oogen u altijd ontweken...
Joggie met zoetig onderdanig glimlachje
en groezelige gelaatskleur... Neef
Hendrik, die hevig ontstelde bij 't
zien van nicht Door en 't kindje. Zijn
moeder aankeek met verontwaardigden
blik van: »Wat zegt u van zóó'n
brutaliteit!...
Tante Jaantje was zoo kwaad niet...
Maar die beefde voor oome-Dirk. Werd
echt-wit om d'r neus toen zij Door
daar zag staan... Wenkte joggie om
de kamer uit te gaan. Strompelde
toen, bevend van opwinding en
angst, dat oome 't merken zou
naar Door toe... Fluisterde: «Gut,
Doorlje, kind, hoe kom jeKom-je
ertoe!... Je weet toch... Heusch, je
kunt niet..."
Toen had zwerfster het bleeke kopje
van Trui tegen haar wang gedrukt
en gezegd van dat ze zoo moe was...
Zoo'n honger had... Dat kleine Trui
ziek was...
En Tante Jaantje, al-maar doods
benauwde oogen naar alle kanten
richtend. Dat oome-Dirk toch maar
niet... Tante had toen, met haar
sidderende vingers, 'r geldknipje open
gepeuterd en een gulden tevoorschijn-
gegrabbeldl... Haar de gang door ge
duwd... Gauw-danl... Gauw-dan
Weg, vóórdat oome thuis-komt... Oome
kan elke minuut komen... In vredes
naam, Doortje, ga nul... Ga nul..En
kom nou asjeblieft nooit meer..."
Zij stond op de straat. Met tante
Jaantje d'r gulden in de hand geklemd
Ze kón Trui niet meer houden... Wist
niet waar ze onderkom"" m-i ->
Had de macht niet mn
binnen te gaaneten'te k i| v
op een sloep neergezpnk i I
ooren gonsde 't als een ze^. Eu 'i
wasof de lichtjes van de sti aatlantaarns
ineenvloeiden tot lange, vurige-lijnen...
De klanken van straatrumoer samen
smolten tot iets dreunerids; als van
zware golven, die komen aanrollen...
't Eenige waarvan zij besnf bad was
dat ze kleine Trui moest vastklemmen...
En in baar wegzinkend bewustzijn
van afgetobd lichaam was nog gebleven
de angst om bet bleeke kwijnende
wurmpje...
Door zag nu terwijl ze het stiijk-
ijzer weer met kalmer, rustiger be
weging over 't goed liet gaan dien
verschrikkelijken avond, van vóór drie
jaar in de fijnste bijzonderheden te
rug...
Hoe Jan baar, op die stoep, gevon
den had. Èën rijtuig had gebaald en
baar, met Trui, naar een logement