NIEUW E
Nieuws- en Advertentieblad >jr
voor de Provincie Utrecht. |g|
No. 2
Zaterdag 5 Januari JfHTr
47e jaargang
VERSCHIJNT WOENSDAG EN ZATERDAG]
Minister Trenl) over Mooopoliseeriig.
DE OORLOG.
I 9 10
Amersfoortsche Courant.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 1.
Franco per post door het geheele Rijk 1.15.
Afzonderlijke Nummers 5 Cent.
Ingezonden stukken in te zenden uiterlgk Dinsdag en Vrijdag.
Uitgever GJ. SLOTHOUWER
Bureau: Langestraat 77. Telephoonn. 60.
ADVERT EN TI ËN:
Van 16 regels f 0.90; iedere regel meer 16 Cent.
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte.
Onlangs heeft Minister Treub in de
constitueerende vergadering van den
Economiscben Bond de openingsrede
gehouden.
De Heer Treub beeft men reeds
genoemd den vader van deze nieuw-
opgerichte Staatspartij, en uit zijn
eigen mededeelingen kon men op
maken, dat hjj degene geweest is, die
den «Oproep aan eensdenkenden»,
waarin het standpunt van den Bond
werd uiteengezet, heeft opgesteld,
althans dat bij aan die opstelling, zoo
als hij het zelf noemde »medescbu!(i«
heeft gehad.
Het standpunt van den Bond is
derhalve het standpunt van den Heer
Treob.
Dit standpunt nu is nader uiteen
gezet, behalve in de beginselverklaring
en lirt programma der partij, in de
operiingsiede.
In het bijzonder is hetgeen in die
rede staat omtrent de beginselen van
den Bond, te beschouwen als identiek
mei de meening van den Heer Treub.
Daarom komt hel ons, meer speciaal
in verband met de plannen van den
Minister van Financiën Treub tot
monopoliseering van het Verzekeiings-
bedrijf. van practisch belang voor, na
te gaan, wat de Heer Treub zeide van
het standpunt, dat de Economische
Bond inneemt ten opzichte van mono
poliseering in het algemeen.
Wij laten dit gedeelte uit de ope
ningsrede bier volgen in den ofliciëelen
tekst. Het luidt:
«Doch boe staat de economische
Bond tegenover het streven naar
monopoliseering, het streven om zoo
veel mogelijk bedrijven te brengen in
banden van den Staat, dat door de
Sociaal-Democraten in de laatste jaren,
onderden invloed van den oorlog, zoo
buitengemeen sterk naar voren is
gedrongen? De Bond. erkent, dat er
bedrijven zijn, die door hun innerlijk
monopolistisch karakter het best van
Overheidswege worden geëxploiteerd,
en dat er overigens geen algemeene
regel le stellen is omtrent, welke be
drijven particuliere bedrijven moeteü
blijven en welke Overheidsbedrijven
zullen moeteo worden. Ook hier be
palen iD de eerste plaats de omstan
digheden, waar op een gegeven oogen-
blik de grens moet worden getrokken.
Maar do Economische Bond stelt zich
vierkant tegen het streven van de
S.D.A.P. om geleidelijk het particulier
bedrijf over de geheele lijn door het
Overheidsbedrijf te doen vervangen.
De tijd van het individualisme is
voorbij. De toekomst staat in bet
teeken van organisatie. Maar die socia
lisatie en die organisatie moeten op
getrokken worden op den grondslag
van vrijheid binnen de grenzen die
door de wet gesteld worden, opdat de
vrijheid niet ontaardt in ongebonden-
beid en daarmede tevens in belem
mering voor aaderen, om ook van
hun vrijheid gebruik te maken.
>De oorlog is bezig alles omver te
werpen. Zoo hij voor Europa niet
brengt het begin van het einde,
en bet zou kleinmoedig zijn om dit
to verwachten, dan moet uit de
ruïnes een schooner en doelmatiger
maatschappelijk gebouw worden op
getrokken, dan staan wij aan den
ochtend van een schooneren dag, die
nu nog grootendeels iD morgennevelen
is, gehuld. Maar opdat op dien dag
het zonnelicht vrij zal kunnen door
breken, moet een ding vaststaan, n.l.
dat de grootst mogelijke ontplooiing
van de hoogste aller opbouwende
maatschappelijke krachten gewaar
borgd zij, d.w.z. de persoonlijke denk
en werkkracht. De innerlijke voldoe
ning over hetgeen men door eigen
denken en eigen werken kan tot stand
brengen, behoort tot de grootste ge
nietingen en tot de hoogste goederen,
die wij kennen. Daaiom ruim baan
blijve ei voor bet particulier initiatief,
alleen gebonden door de grenzen, die
het algemeen moet stellen«.
Misschien is deze verklaring niet in
ieder opzicht even duidelijk en laat
zij ruimte voor verschillende viageri.
Maar toch lezen wij daarin twee din
gen, die ons vrij klaar lijken
lo. dat de Bond erkent, dat er
bedrijven zijn, die door hun innerlijk
monopolistisch karakter bet best van
Overheidswege worden geëxploiteerd.
2o. dat er ruim baan blijve voor
het particulier initiatief, alleen gebon
den door de grenzen, die het algemeen
belang moet stellen.
Behoort zoo vragen wij het
verzekerings- en in het bijzonder het
Levensverzekeringsbedrijf tot die be
drijven, waarvan kan worden gezegd,
dat zij door hun innerlijk monopolis
tisch karakter het best van Overheids
wege worden geëxploiteerd?
Als antwoord op deze vraag ver-
meeneu wij te mogen verwijzen naar
allen, die in het binnen- en buitenland
met kennis van zaken bun oordeel
daaromtrent hebben uitgesproken, en
van wie niemand op de gedachte is
gekomen, aan het levensverzekerings
bedrijf een innerlijk monopolistisch
karakter toe te kenneD, terwijl zij
eenstemmig zijn in hun oordeel, dat
juist het karakter van de levensver
zekering dit bedrijf bij uitstek onge
schikt maakt voor de exploitatie van
Overheidswege.
In de tweede plaats vragen wij
Eischt bet algemeen belang het stellen
van grenzen aan het particulier initiatief
ten aanzien vanhetlevensverzekerings-
bediijf?
Volgens de reeds bij vroegere gele
genheden door minister Treub uitge
sproken meening. bestaat het algemeen
belang in dezen uitsluitend in bet aan
den Staat brengen van de winsten,
uit dit bedrijf voortvloeiende.
Na al betgeen omtrent de uit dezen
hoofde te verwachten winsten reeds
is gebleken en dat naar mag worden
verwacht, aanstonds door bet rapport
der ministeriëele Commissie zal worden
bevestigd laat bet zich aanzien,
dat ook de heer Treub weldra tot de
overtuiging zal zijn gekomen, dat het
algemeen belang allerminst eischt, dat
aan het particulier initiatief ten op
zichte der levensverzekering grenzen
zullen worden gesteld, veel minder
dat het van overheidswege geheel zal
worden verboden, doch dat het alge
meen belang integendeel wordt gebaat
door een vrije, onbelemmerde ont
wikkeling van de particuliere levens-
verzekeringsbediijven, welker eenige
beperking behoort te bestaan in da
grenzen, door een deugdelijk en verstan
dig ingericht Staatstoezicht te trekken.
De mislukkiug der
vredesonderhandelingen.
De maximalistische regeering heeft
den centralen mogendheden voorge
steld, de vredesonderhaodelingen te
Stockholm voort te zetten, en deelt
tegelijkertijd roede, dat zij weigert,
het voorstel van Oostenrijk en Duilsch-
land aan te nemen, zooals dat tot
uitdrukking komt in de eerste twee
artikelen, die betrekking hebben op
de bezette streken.
De mijnen van EIras.Lotharingen
ouder het Duitsche regime.
«Als de Duitschers over den bloeien-
den toestand van Elzas-Lotbaringen
spreken, beroepen zij zich vooral op
de productie der mijnen. Maar, dit
van naderbij beschouwend, zien wij
dat deze tak van productie aldaar,
evenals andere, ernstig benadeeld
vvoidt door de concurrentie en de
ijverzucht der Duitschers», alzoo
schrijft de Zwitsersche ingenieur Karl
Hüggl in de Duitsche revue «Wissen
und Leben.»
«Het is juist, dat de uitvinding van
procédé Thomas, in 1876, in staat
heeft gesteld, de erts-mjjnen in Lot
haringen te exploiteeren op een wijze,
waarop men te voren niet bad durven
hopen. Het is dank zij deze nieuwe
metbode, dat de ijzerproductie in
Duitschland is kunnen toenemen van
12 raillioen ton in 1895 tot 27,6
millioen ton in 19072/3 gedeelte
van deze laatste hoeveelheid komt
uit Elzas-Lotharingen. Dit laod heeft
zijne productie zien toenemen van
684.000 ton in 1872 lot 17.700.000
ton in 1911.
Toch hangt eene nuttige exploitatie
van deze mijnen hoofdzakelijk af van
de mogelijkheid om alle fabrieken,
die zij noodig hebben, in dezelfde
streek te vereenigen en die van kolen
te voorzien op de meest economische
wijze. In Lotharingen zou de ont
wikkeling meer normaal zijn geweest,
en ook sneller, als voor deze indu
strie steenkool verschaft had kunnen
worden door goedkoope transporten:
daarom bleef zij niet in gebreke de
canalisatie van den Moesel te eischen.
Toch is de uitvoering van deze kanaal-
aanleg buitengesloten door al de
Duitsche autoriteiten en speciaal door
den Rijksdag iD 1912. De tegenwer
king, die de aanvragen der indu-
strieelen, zoowel als de eischen der
vertegenwoordigers van het gean
nexeerde land in den Rijksdag en den
landdag ondervonden, kwarn van den
Pruissischen fiscus der spoorwegen en
van de vertegenwoordigers der ijzer
industrie in de Rijnlanden. De Prui®-
sische spoorwegen vreesden, dat de
transporten langs het kanaal hun een
deel van bun ontvangsten zou doen
verliezen. De industrieelen van den
Rgn en van WestlaleD vreesden, dat
het centrum van do ijzerindustrie-
productie zich zou verplaatsen naar
Lotharingen. Het belang der gean
nexeerde landen moest bet afleggen
tegenover de eischen der belaogen
van den Pruissischen staat en van
zekere groote industrieelen daarvan.
In 1914 ontdekte men in de om
streken vari Mühlhausen belangrijke
beddingen potascbvan 1905 tot
1918 gaf de staat concessiee uit voor
eene oppervlakte van 200 vierkante
kilometer.
Deze ontdekking schiep een ge
vaarlijke concurrentie voor de potasch-
mijnen van Strassfurth, die, tot op
dien tijd, het monopolie hadden der
potasch-productie. Daarom haastte
de Rijksdag zich, om de exploitatie
dier mijnen in den Elzas tegen te
werken, door een wet te maken, die
de productie van de nieuwe mijnen
beperkte en die het transport-tarief
vaststelde door als basis te nemen
de stad Strassfurlb, zelfs voor de pro
ductie der mijnen in den Elzas, wat
neerkomt hierop, dat bijv. een boer
van den Boven-Rijn, die potasch
wilde ontvangen voor een veld vlak
in de buurt van die mijnen, verplicht
was om denzelfden prijs te betalen
alsof die potasch hem was gezonden
uit Strassfurth.
Niets karakteriseert beter de zelf
zuchtige politiek, die Duitschland
volgde tot groot nadeel van Elzas-
Lotharingen.
Onderzeesche vrachtbooten.
Een medewerker aan de «Daily
Chronicle* geeft de volgende beschrij
ving van de nieuwe «lichters», die
evenals onderzeeërs kunnen duiken en
meer andere wonderlijke dingen ver
richten. Hij zegt o.a
«Onzichtbaarheid is het kenmerk
van den onderzeeër en men stelt zich
thans voor, ook de goederentransport-
schepen onzichtbaar te maken. De
prooi en de jager zullen zich dan in
gelijke omstandigheden bevinden. Maar
de duikvrachtboot die aan de admi
raliteit is aangeboden, zou noch be-
manoing, noch brandstof, noch motoreD
meevoeren, de geheele inwendige
ruimte, afgezien van de lucht- en
waterreservoirs, zou voor het vervoer
van goederen gebruikt worden.
Het schip zal gesleept worden door
een sleepboot, die ongetwijfeld be
wapend en in ieder opzicht voor dezen
bijzonderen dienst ingericht zou zijn.
De bijzonderheden moeten aan de ver
beelding van den intelligenten lezer
moeten worden overgelaten. Wel kan
medegedeeld worden dat het vaartuig,
als het gesleept wordt, bijna gelijk ligt
met bet oppervlak van het water en
dat bet duiken en weder rijzen kan
door middel van dezelfde inrichting,
die dit den onderzeeërs mogelijk maakt.
Deze inrichting wordt evenwel van de
sleepboot af bediend.
Laat ods nu aannemen dat zulk een
vrachtschip door het Kanaal, over de
Noordzee of zelfs over den AtlantischeD
Oceaan wordt gesleept en dat de sleep
boot door een Duitschen onderzeeër
wordt aangevallen.
Een onderzeeër tracht altijd bet
hart, d.w.z.de machinekamer, van een
schip met een torpedo te treffen. In
het veronderstelde geval nu zou hij
slechts de sleepboot en niet de vracht-
booten zien, die even onder de golven
zouden drijven. De sleepboot zou den
sleeptros vieren en de vrachtboot zou
wegzinken. Zij beeft echter boeien aan
boord, die een poos later niet den
sleeptros boven zouden komen drijven
om ben die bet aangaat de plaats aan
te wijzen waar het vaartuig ligt.j
Tegelijkertijd zou de sleepboot draad-
looze seinen met alle noodige inlich
tingen kunnen zenden aan den pa-
trouilledienst en op zichzelf bovendien
den onderzeeër aanvallen. Door een
scherpzinnig bedaebt automatisch toe
stel zou de duikvrachtboot tot op een
vastgestelde diepte, of zelfs op niet al
te diepe plaatsen tot den bodem der
zee kunnen zinken.
Lezers, die weten, hoe een auto
matische lift werkt, zullen zich ge
makkelijk kunnen voorstellen, boe dit
toestel, docb verbeterd en aangepast
aan bet beoogde doel, voor dit doel
gebruikt kan worden.
Maar wie moet op den knop druk
ken om deze zee-lift, met zijn kost
baren last, tarwe bijv., weder te laten
stijgen? Hoe dit geschiedt mag ver
teld worden; maar bet geschiedt.
Na een zeker aantal uren komen
de aan het uiteinde van den sleeptros
vastgemaakte boeien bovendrijven.
Ook de vrachtboot zelf komt auto
matisch weder naar de oppervlakte.
De sleepboot pakt de tros weer op
en vervolgt de reis.
Ie ondergedompelden toestand zou
de «lichter", als men de boot zoo
noemen mag, geen gevaar uitmaken
voor de scheepvaart want hij zou zoo
diep liggen dat bij alleen gevaarlijk
zou zijn voor duikbooten die er
bij een botsing niet gunstig aan toe
zouden zijn en de admiraliteit zou
altijd precies weteD waar hij ligt. Het
oogenblik waarop de boeien aan de
oppervlakte komen kan met volkomen
nauwkeurigheid worden vastgesteld
en bet scbip zelf zou niet vóór bet
verwachte oogenblik aan de opper
vlakte komen of zelfs beneden kunnen
blijven liggen tot op het oogenblik
waarop men het wilde.
De sleepbooten zijn reeds beschik
baar. Alleen de vrachtbooten zelf
moeten nog gebouwd worden en daar
deze naar het standaard-systeem te
construeeren zijn, zou men er in
enkele maanden honderden van kunnen
gereed maken.
Het is bij dit stelsel vao niet ge
ringe beteekenis, dat vrachtruimte
en beweegkracht van elkander kunnen
wordeü gescheiden, zoodat bij de
lossing van de eerste, de twee niet
ongebruikt behoeft te blijven liggen.
Bij het huidige systeem verslindt de
machine massa's geld terwijl dat
schip in de haven ligt. Bij de nieuwe
metbode is de machine los gemaakt
van de laadruimte en zou dus terwijl
zijn vorige vracht gelost wordt, nieuwe
voorraden kunnen aaD.sleepen.
De nieuwe gesleepte vrachtboot is
niet alleen een middel om de duik
boot in sommige opzichten ongevaarlijk
te maken, maar ook om de scheepsma
chine nuttiger effect te laten bereiken."
