Holwoningen en Wolkenkrabbers
ffifl
Woningen der ori-
mitieve volkeren in
drie werelddeelen.
Een vernuftig
verwarmingssysteem.
Woningen van vijftien
etages voor één enkele
familie.
i* *£l:-
■■4
f
Zoolang de mensch nog niet wist, hoe hij
vaste woningen kon bouwen, probeerde hij
voor zoover de natuurlijke omstandigheden
dit toelieten in holen beschutting te vin
den voor allerlei weersgesteldheid en vijan
den.
Overal waar de natuur zulke schuilplaat
sen in de rotsen geknaagd of g&broken
heeft, maakte de mensch zich deze ten
nutte. Zoo vinden wij nu nog in dergelijke
holen voorwerpen die ons over den
mensch uit het diluviale tijdperk,
over zijn wapens, huisraad en leven vertel
len. Voor de navorsching der geschiedenis
van den oertijd vinden wij overal belang
rijke holen, zoowel in Europa als in Afrika
cn A-^rika.
In Zweden, Engeland en het Zuid-Oosten
van Europa, vooral echter in Frankrijk en
fcpanje heeft men in de holen sporen ge
vonden, die er op wijzen, dat hier eens
menschen leefden. Zoo zijn de wanden van
vele holen in Frankrijk en Spanje versierd
met teekeningen en beeldhouwwerken.
Toen de mensch in het latere steenen
tijdperk overging tot het bouwen van hui
zen trad het nut der holwoningen op den
achtergrond, zonder evenwel heelemaal te
verdwijnen. Nog uit de geschiedenis der
middeleeuwen weten wij van holbewoning.
De dorpen en zelfs heele steden met hol
woningen bevonden zich hoofdzakelijk in
Frankrijk, de Pyreneeën en Rusland, mis
schien nog in China en Noord-Amerika.
Tot in den tegenwoordigen tijd zijn de
holwoningen, hoewel ook verlaten, behou
den gebleven. Het gaat daarbij om meer
of minder comfortabele woningen, waar
aan de cultuur en zelfs de civilisatie van
den nieuwen tijd niet altijd spoorloos zijn
voorbij gegaan. Wie echter de holwoningen
zoekt met primitieve, ruwe wanden van 'n
door het water uitgeholde of door een aard
beving gescheurde rots, zal zich teleurge
steld voelen. Tegenwoordig zijn deze hol
woningen naar alle regelen der moderne
bouwkunst zóó uitgebouwd, dat zij heel
goed als woningen kunnen dienen, zelfs
electrisch licht brandt er binnen.
Hiertoe behooren de woonholen van Bu-
dafok, een wijndorp in de nabijheid van
Budapest, waar tijdens de Turksche over-
heersching de bewoners in de natuurlijke
holen hun toevlucht zochten. Van de nood
werd een deugd gemaakt, de menschen
bleven in de holen wonen en sinds het be
gin der achttiende eeuw tot op heden gaan
deze woningen in de familie van vader op
zoon over. De tweehonderd families bestaan
de uit wijnboeren hebben deze holwonin
gen tot meestal menschwaardige en
gezien de behoeften der bewoners com
fortabele woningen ingericht.
Gelden twee of drie der holwoningen in
Duitschland en Budafok als curieuze be
zienswaardigheden in het geciviliseerde
Europa, die met de primitieve woningen
der oertijd niets anders dan hun ligging
in rotsen gemeen hebben, andere holen
daarentegen ook in Europa gelegen her
inneren nog aan de primitieviteit der
eerste bewoners. Holwoningen behooren
in de Kaukasus in het geheel niet
tot de zeldzaamheden. Zij hebben hier ook
eenreden van bestaan. In de onherberg
zame gebieden, waar het zoowel aan hout
als aan ander bouwmateriaal ontbreekt, is
den mensch wel gedwongen de door de
natuur zoo vrijgevig geschonken schuil
plaatsen te benutten. De behoefte aan vei
ligheid mag in vele gevallen tot het be
wonen van holen gevoerd hebben, bij de
Berbers in Noord-Afrika was dit juist an
dersom. Daarvan getuigen de bewonderens
waardig hoog gebouwde huizen, die on
danks de primitieve technische middelen
ntstaan zijn.
Noch aan natuurlijken dwang noch aan
beveiligingsmaatregelen danken daaren
tegen de holwoningen in Spanje hun be
houd.
Zij zijn in sommige deelen van het land
nog te vinden, bijvoorbeeld bij Malaga,
waar een ware stad van holwoningen als
bezienswaardigheid geldt. In hoofdzaak
wonen daar zigeuners, zij zijn te arm en
misschien ook te lui om huizen te bouwen.,
Overal waar de natuur den mensch
toe dwingt, woont hij ook nu nog in holen,
vooral in de Aziatische gebergten.
In Amerika treft men hier en daar nog
dezen vorm van huizen aan, doch over
het algemeen heeft de beschaving ze ver
drongen. Noord-Amerika heeft nog hol-
woningsteden bij Mesa Berde in de grillig
gespleten rotsen van Colorado. Deze ste
den werden in het ontoegankelijkste ge
bied gebouwd. In reusachtige grotten,
waarvan men zich in Europa geen voor
stelling kan maken, verrezen heele steden
met torens, muren, tempels, woon- en
voorraadhuizen en stallen, welke plaats
boden aan vele honderden bewoners. Deze
steden waren slechts toegankelijk over in
rotsen nauwelijks zichtbaar uitgehouwen
steunpunten voor handen en voeten.
Daar het in den winter op de Mesa ijzig
koud is, bedachten de bewoners een ver
nuftig systeem van centrale verwarming
Zij stookten tusschen de hol wanden en de
achterkanten der huizen groote vuren, die
warmte over heele huizenblokken uit
straalden en men kan nu nog de zwartge
rookte rotsmuren zien. Ondanks hun ontoe
gankelijkheid en bijzonderen aanleg waren
de holwoningen reeds verlaten, voordat de
eerste Europeanen den Amerikaanschen
bodem betraden.
De bouwmeesters der steden met holwo
ningen van Mesa Berde moeten reeds een
hooge graad van ontwikkeling hebben be
reikt.
In^dien tijd ontstonden in de zuidelijke
woestijn van de Sahara, de Arabische
woestijn en op de hoogvlakten van Nieuw
Mexico de hooge huizen der Arabieren en
der Pueblo-Indianen. De bewoner der
woestijn zocht geen beschutting in holen.
In de tenten was zijn leven evenzeer steeds
in gevaar, dus begon hij, den voor hem
doelmatigen vorm van beschutting te zoe
ken. Dat hij die in hoog gebouwde huizen
vond, moet andere gronden hebben, dan
het ontstaan der Amerikaansche wolken
krabbers. Hier dwong een ongezonde
grond- en bodemspeculatie tot een uitweg
in de hoogte, daar waren het de verhoudin
gen van het klimaat en de veiligheid van de
menschen. IJzerbeton en staal dienden tot
deu bouw der moderne wolkenkrabbers,
klei is de bouwstof der hooge huizen zoowel
van de Pueblo-Indianen als van de Ara
bieren en is tot op den huidigsten dag de
bouwstof gebleven.
De Pueblo-Indianen bouwen hun kubus
vormige, over elkander heen hangende
hooge huizen nog precies even primitief als
de oerbewoners, misschien met dit onder
scheid, dat zij nu ten deele deuren en ven
sters in plaats van gaten in het dak heb
ben; de bewoners dragen Europeesche
kleeren en enkelen van hen bezitten zelfs
een auto. Duizenden kilometers oostwaarts
hebben sinds onheuglijke tijden, de Arabie
ren hun huizen als ware wolkenkrabbers
gebouwd, lager in het Zuidelijk deel der
Sahara, imposanter en hooger in Hadra-
maut, het ontoegankelijke woestijnberg
land in Zuid-Arabië. Hier herinneren de
dichtbevolkte steden Sehibam, Sejun en
Terim aan de wolkenkrabbersteden van
N oord-Amerika.
Huizen van twaalf tot vijftien etages hoog
verheffen zich daar, welke huizen meestal
slechts door één enkele familie worden be
woond,
streek van Blackwater Draw, tusachen
Portales en Giov». Men vond resten van
beenderen van verschillende reusachtige
raammoethoa, waar de praehistorische
jachtwapenen nog in staken. Een steenen
speerpunt lag onder een rugwervel, een
twepde onder een schouderblad, terwijl
een derde tusschen de voorpooten van een
dikhuid werd ontdekt. Alles wees er op,
dat de manjmoe-
then in een moe
ras waren gejaagd
doch ook uit been
deren vervaardig
de speren werden
3p dit voorhistori
sche jachtterrein
aan getroffenéén
zat er nog vast m
den voet van een
grooten slagtand.
De ouderdom van
de vondst kan met
vrij groote zeker
heid op grond van
het geologische en
Als ze maar niet zoo moeilijk in de be
handeling waren zucht menigeen die er
g«en succes mee heeft gehad. Toch is het
niet zoo moeilijk. Men dient slechts te be
denken, dat ze uit een werelddeel afkom
stig zijn, waar maandenlang geen druppel
regen valt, zoodat ze dus niet zooals de
andere planten geregeld water moeten
hebben.
OLHFANTENJAGEBS IN AMERIKA.
Mamatoeibjaekt van 10.000 jaar geleden op
het spoor gekomen.
Dfi PRAEHISTORI8CHE MENSCH IN DE
NIEUWE WERELD.
Eindelijk zou de wetenschap er in ge
slaagd zijn het bewijs te leveren, dat er
reeds tienduizend jaar geleden menschen
in Noord-Amerika hebben geleefd. En wel
is men tot de ontdekking gekomen door
de ontdekking van mammoethen, gewel
dige praehistorische olifanten, die gevallen
zijn door de steenen speerpunten van de
oerbewoners van Amerika.
Vroeger had men reeds afbeeldingen van
voorwereldlijke olifanten in Amerika ge
vonden, doch daaruit alleen kon men nog
niet met zekerheid de gevolgtrekking
maken, dat er in dien voorhistorischen tijd
ook reeds menschen in Amerika hadden
geleefd. Immers, deze afbeeldingen gaven
eenerzij dsch gestileerde dieren te zien, an-
derzijdseh konden zij ook uit Azië stam
men. Thans staat het echter vast, dat de
mensch in Amerika reeds op oerolifanten
heeft gejaagd.
Deae ontdekking werd in den staat Nw.
Me*ico gedaan door een expeditie, welke
was uitgerust door drie wetenschappelijke
instellingen van de Vereenigde Staten,
nameèijk de Academie voor Natuurweten
schappen te Philadelphia, het Carnegie
Instituut te Washington en het Universi
teitsmuseum van Philadelphia. D« belang-
welnkonde vondsten werden gedaan in de-
klimatologische
bewijsmateriaal
op 10.000 jaar
worden geschat;
de overblijfselen
van de mammoe
then lagen goed
rcachermd onder
versteenden mod
der cn een zand
laag van verschei
dene voet dikte
als getuigen van
een olifantenjacht
in Amerika, waar
van de deelnemers
weinig konden
vermoeden, dat zi
eens als bewijs
zouden moeten
dienen voor de
stelling, dat het
Amerikaansche
continent reeds in
den oertijd door
menschen werd
bewoond.
„LEVENDE STEENEN".
Tot de legendarische gewassen van het
Zuid-Afrikaansche woestijngebied behooren
de zoogenaamde „levende steenen", de
mesembrianthemums, zooals de weten
schappelijke naam luidt en welk grillig
product uit de plantenwereld bij alle
bloemenliefhebbers bijzonder in de gunst
staat. En dat terecht. Ze zien eruit als
ronde kiezelsteentjes en hebben om de
illusie volkomen te maken, ook inderdaad
een meer grauwe dan groene kleur. Ze
tooien zich met de prachtigste bloemen en
dan ziet men eerst goed, hoeveel verschil
lende variëteiten er nog in deze levende
steenen bestaan. In de vrije natuur staan
ze half ingegraven in den grond tusschen
kiezelsteenen, zoodat alleen hun bovenste
(ieel ertusschen uitsteekt en de bovenkant
hiervan is voorzien van een doorschijnend
huidje, een soort venstertje, waardoor ze
licht opnemen. In de kamer staan ze dan
ook het aardigst als we de natuur zooveel
mogelijk nabootsen en de levende steentjes
tusschen kiezelsteenen inplanten. Een twee
de merkwaardigheid van deze planten is,
dat ze zich elk jaar van binnen uit ver
nieuwen. Ten slotte is van de oude plant
alleen nog maar het buitenste huidje over,
dat dan springt, zoodat de jonge plant
dan zichtbaar wordt. Dit gebeurt in haar
geboorteland bij het begin van den regen
tijd en kort daarop verschijnen dan aan de
verjongde plant de mooie bloemen.
BIJ BE ILLUSTRATIES:
Linksboven:
De woningen der Indianen in Taes (Nw.-
Mexico) zijn wolkenkrabbers en
holwoningen tegelijk.
Hierboven:
In het grillige en .onherbergzame .Atlas
gebergte hebben de Berbers hun woningen
aan de rotsen vastgebouwd.
Hiernaast:
Als wolkenkrabbers verrijzen de vele
etages-hooge baksteenen gebouwen der
stad Hadramaut uit het zand der woestijn
van Zuid-Arabië.
Daar beneden:
Deze oude holwoningen in de uitloopers
van de Kaukasus zijn heden ten dage nog
gedeeltelijk bewoond.
Rechts beneden:
Mesa Berde, een oude stad met holwonin
gen in Noord-Amerika waarin de aller
oudste bewoners van het continent huisden.
DE AARDE WORDT ZWAARDER.
Onze moeder Aarde neemt, naar de ge
leerden hebben vastgesteld, voortdurend
in gewicht toe. Voor haar heeft deze ge
wichtstoename niet veel te beteekencn/
maar voor een mensch zou het werkelijk
een angstwekkend verschijnsel zijn, want
de vermeerdering bedraagt nagenoeg een
pond per uur. En het voedzame" dieët, dat
deze gewichtstoename veroorzaakt, bestaat
uit steen en ijzer, dat uit het wereldruim
op aarde valt. Twee Amerikaansche geleer
den, Watson en Greenstein van het Obser
vatorium van de Harvard-Universiteit heb
ben zich ervoor gezet, deze gewichtsver
meerdering te berekenen. De voornaamste
aanwas komt van de zoogenaamde „micro
meteoren", d.i. kosmische stof, dat slechts
met uiterst fijne instrumenten kan worden
waargenomen en waarvan de deeltjes een
doorsnede van ongeveer één honderdste
millimeter hebben. Dagelijks vangt de
aarde rond J 00.000 millioen grootere en
kleinere meteoren op, die een totaal ge
wicht van tien kilogram hebben. Langzaam
heel langzaam daalt deze fijne stofregen uit
het wereldruim op de aarde neer; elk jaar
valt er op deze wijze niet minder dan 3640
kilogram. Niet veel dus, maar een jaar is
ook in vergelijking met den ouderdom van
de aarde heel weinig. In duizend jaar ver
meerdert het gewicht van de aarde zoo
doende met 3650 ton en in 1 mill. jaar met
meer dan 3i/2 mill. ton ongetwijfeld een
respectabele toename.
